533. Υπάρχουν αναντικατάστατοι;

Είναι αλήθεια ότι ο καθένας από εμάς είναι μοναδικός στη ζωή. Κανένας στον κόσμο, πριν από εμάς, από καταβολής ανθρώπινου γένους, και μετά από εμάς, όσο θα υπάρχει ανθρώπινο γένος, δεν θα είναι σαν κι εμάς. Είναι ακόμη αλήθεια ότι ο καθένας μας έχει τις χάρες και τα ταλέντα του, κάποια από τα οποία μπορεί να είναι μοναδικά. Είναι όμως εξ ίσου αληθές ότι η ανθρωπότητα πορεύτηκε με επιτυχία για εκατομμύρια χρόνια χωρίς εμάς και τα ταλέντα μας και θα πορευτεί μέχρι την συντέλεια του κόσμου χωρίς να της λείψουμε (στην πραγματικότητα ούτε καν θα αντιληφτεί την έλλειψή μας).

Αφού συμφωνήσαμε τι συμβαίνει με την παρουσία μας στην υφήλιο, ας πάμε στον μικρόκοσμο που λέγεται εργασία. Καμιά φορά (ή μήπως συχνά;) πέφτουμε στην παγίδα που στήνουμε εμείς οι ίδιοι στον εαυτό μας, πιστεύοντας πως είμαστε τόσο σημαντικοί, ώστε χωρίς εμάς θα έλθει η καταστροφή. Ίσως αυτή η ψευδαίσθηση να μας τονώνει το ενδιαφέρον για την ανιαρή δουλειά μας, ίσως να δίνει στο εγώ μας τροφή που, για κάποιους λόγους, την έχει ανάγκη. 

Το αποτέλεσμα της αντίληψής μας αυτής θα ήταν αδιάφορο αν δεν μας οδηγούσε ενίοτε σε αρνητικές συμπεριφορές: Εργασιομανία (workaholism), με ό,τι αυτό συνεπάγεται για εμάς και τους δικούς μας. Γάντζωμα σε μια θέση αρνούμενοι να παραδώσουμε τα ηνία της επιχείρησής ή του μαγαζιού μας στα παιδιά μας. Άγχος, που προκύπτει από την ανάγκη να αποδεικνύουμε συνεχώς στον εαυτό μας κα στους άλλους ότι, πράγματι, είμαστε αναντικατάστατοι.   

Η ναρκισσιστική φαντασίωση ότι είμαστε αναντικατάστατοι, πέραν της επαγγελματικής, επηρεάζει αρνητικά και την προσωπική μας ζωή. Ανησυχούμε υπερβολικά και αφύσικα για το μέλλον των παιδιών μας αν μας συμβεί κάτι, με αποτέλεσμα να γινόμαστε υπερπροστατευτικοί. Έτσι όμως υποσκάπτουμε την αυτοπεποίθησή τους και επαληθεύουμε τους φόβους μας μέσω μιας αυτο-επιβεβαιωνόμενης προφητείας (self fulfilling prophecy).  Ο λαός μας έχει θυμοσοφικά αποφανθεί "αλί, σ' αυτόν που πάει" εννοώντας ότι μετά τον θάνατό κάποιου τα μέλη της οικογένειάς του, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, θα βρουν τον δρόμο τους. 

Αν ρίξουμε μια ματιά γύρω μας βλέπουμε ότι αυτό που πράγματι ισχύει είναι το "ουδείς αναντικατάστατος", ακόμη ο Αϊνστάιν ή ο Μέγας Ναπολέων. Ο επόμενος μπορεί να είναι υποδεέστερος αλλά θα συνεχίσει το έργο του έστω και λιγότερο αποτελεσματικά. Η ιστορία της ανθρωπότητας δεν προχωρά ολόισια αλλά με ζικ-ζακ. 

Ένα από τα καθήκοντα του σωστού μάνατζερ να φροντίζει να παράγει άλλους μάνατζερ που θα μπορούν επάξια να τον αντικαταστήσουν. Αντίθετα ένας κατά φαντασίαν αναντικατάστατος όχι μόνο δεν το κάνει αυτό αλλά έμμεσα σαμποτάρει τους υποψήφιους για να αποδεικνύει στους άλλους και στον εαυτό του την "μοναδικότητά" του. 

Ο καλλίτερος τρόπος για να θεραπευτεί κάποιος από την αντίληψη που έχει πως "μετά από μένα το χάος" είναι ένας μοναχικός περίπατος σε νεκροταφείο. Εκεί, ανάμεσα σε χιλιάδες πρώην "αναντικατάστατους", θα σκεφτεί, θα φιλοσοφήσει, θα προσγειωθεί και θα φύγει σοφότερος. 

Το βέβαιο είναι πως, μετά από εμάς, η γη θα συνεχίσει να γυρίζει, η τηλεόραση να διαφημίζει σερβιέτες και τα σουβλατζίδικα να ταΐζουν στρατιές Ελλήνων...

(Aπό την στήλη μου "Εμπειρικές Συμβουλές Αυτοβελτίωσης" στο ποιοτικό e-περιοδικό Flow Magazine:

http://www.flowmagazine.gr/article/view/uparxoun_anantikatastatoi)