Η κυρία Ελένη, 75 ετών, μας έλεγε τις προάλλες ότι, μετά τον γάμο της, το 1960, η μητέρα της τής
ζήτησε να ελέγξει την “παρθενιά” της στο σεντόνι, με την
απειλή ότι, διαφορετικά, κάποια προικιά που της είχε δώσει, θα τα έπαιρνε πίσω
και θα τα έδινε σtην
ανύπανδρη, τότε, μικρή αδελφή της.
Πέραν του
γραφικού της υποθέσεως, αναρωτήθηκα γιατί η εμμονή της μητέρας της στο θέμα αυτό. Κατέληξα στα εξής συμπεράσματα:
Όταν, με την
καταστροφή του 1922 ήλθαν πρόσφυγες από την Μικρασία, η μητέρα της, χήρα με έξι παιδιά,
τέσσερις κόρες και δυο γιους, έφτυσαν αίμα για να επιβιώσουν, να αναστηθούν, να
παντρευτούν τα παιδιά και να κάνουν δικές τους φαμίλιες. Και όλα αυτά σε μια
Ελλάδα κατεστραμμένη οικονομικά, με φτωχούς κατοίκους, που έβλεπαν εχθρικά τους
“πρόσφηγκες” όπως τους αποκαλούσαν χλευαστικά, για να τους παρομοιάσουν με σφήγκες.
Το μόνο που τους έμενε σαν περιουσιακό στοιχείο ήταν η
τιμιότητα. Ήσαν υπερήφανοι γι' αυτήν και αντλούσαν δύναμη, κοινωνική
καταξίωση και αυτοσεβασμό. Έμειναν ιστορικές οι φράσεις “πτωχός αλλά τίμιος” “η πτωχή αλλά τιμία
Ελλάς”. Η τιμιότητα ήταν το μεγάλο αντίδοτο στην φτώχεια.
Το φαινόμενο αυτό
επετείνετο από τους ηθικούς κινδύνους που ενέδρευαν για τις φτωχές κοπέλες. Σαν
ασπίδα ενεντίον του, εδόθη από την κοινωνία μεγάλη έμφαση στην
παρθενία. Έγινε ταμπού και πότισε όλα τα μέλη της κοινωνίας. Για τις ίδιες τις
κοπέλες έγινε “ό,τι πιο ακριβό είχαν”, για τους πατεράδες και τους αδελφούς ήταν η αιτία “εγκλημάτων τιμής”, για τους γαμπρούς στοιχείο της προίκας ή και η ίδια
η προίκα.
Έτσι, η
κοινωνία και οι γονείς των κοριτσιών έμεναν ευχαριστημένοι που είχαν ένα
μπαμπούλα για να προστατεύσουν τα φτωχά κορίτσια από τον κίνδυνο εκμαυλισμού τους από εύπορους άνδρες. Η παρθενία ήταν ένα άυλο υποκατάστατο μηδαμινής ή ανύπαρκτης
προίκας. Οι γαμπροί έμεναν
ευχαριστημένοι γιατί έπαιρναν παρθενία αντί της ανύπαρκτης προίκας.
Αυτές οι
αντιλήψεις, όπως ήταν φυσικό, είχαν διαποτίσει όλα τα κοινωνικά στρώματα,
ιδιαιτέρα όμως τα οικονομικώς ασθενέστερα. Κανένα έγκλημα τιμής δεν
διαπράχθηκε τότε από κάποιον εύπορο. Τουναντίον, μια γερή
προίκα ήταν ικανή να κάμψει τους ενδοιασμούς των γαμπρών για μη παρθένο νύφη.
Μπορεί στην
εποχή μας η παρθενία να φαντάζει ανοησία αλλά στην εποχή της ήταν
δημιούργημα κοινωνικών αναγκών με θύμα τις γυναίκες, που ήσαν οικονομικά
ασθενέστερες. Όταν πια οι οικονομικές ανάγκες εξέλιπαν η παρθενία έπαψε να
παίζει τον ρόλο της.