Στη οικονομική κρίση που βιώνουμε, έψαξα να βρω κάπου για να κρατηθώ, να αισιοδοξήσω. Το βρήκα. Ανεξάρτητα από το αν πιστεύει κανείς ότι τα κείμενα της Αγίας Γραφής είναι θεόπνευστα, υπάρχουν κάποια κεφάλαια που είναι υπέροχα. Είτε είναι καθαρή ποίηση όπως το «Άσμα Ασμάτων» είτε βαθειά φιλοσοφημένα, πραγματικά διαμάντια. Ένα από αυτά είναι το κεφάλαιο Γ΄ του Εκκλησιαστή: «Χρόνος είναι εις πάντα, και καιρός παντί πράγματι υπό τον ουρανόν.
Καιρός του γεννάσθαι και καιρός του αποθνήσκειν,
καιρός του φυτεύειν και καιρός του εκριζώνειν το πεφυτευμένον,
καιρός του αποκτείνειν και καιρός του ιατρεύειν,
καιρός του καταστρέφειν και καιρός του οικοδομείν,
καιρός του κλαίειν και καιρός του γελάν,
καιρός του πενθείν και καιρός του χορεύειν,
καιρός του διασκορπίζειν λίθους και καιρός του συνάγειν λίθους,
καιρός του εναγκαλίζεσθαι και καιρός του απομακρύνεσθαι του εναγκαλισμού,
καιρός του αποκτήσαι και καιρός του απολέσαι,
καιρός του φυλάττειν και καιρός του ρίπτειν,
καιρός του σχίζειν και καιρός του ράπτειν,
καιρός του σιγάν και καιρός του λαλείν,
καιρός του αγαπήσαι και καιρός του μισήσαι,
καιρός πολέμου και καιρός ειρήνης».
Όταν διάβασα για πρώτη φορά το κείμενο, αυτές οι επαναλαμβανόμενες, απλές φράσεις μου φάνηκαν αφελείς. Ούτε τα νοήματα με εντυπωσίασαν γιατί τα βρήκα αυτονόητα. Όταν όμως το διάβασα πάλι μού αποκαλύφθηκε η σοφία του. Φαίνεται πως η σοφία δεν κρύβεται πίσω από πολύπλοκα νοήματα και δυσκολονόητες φράσεις αλλά σε απλές, καθημερινές λέξεις. Τόσο καθημερινές, που φθαρμένες από την πολλή χρήση, έχουν χάσει την αρχική τους δύναμη.
Έβαλα τον εαυτό μου στην θέση του ανθρώπου που έχασε κάτι σημαντικό. Ένα προσφιλές πρόσωπο, την υγεία του ή κάποια σημαντικό περιουσιακό στοιχείο. Τότε αισθάνθηκα ότι αυτή ακριβώς η απλότητα και επανάληψη επιδρούσε κατευναστικά, καταπραϋντικά, σαν βάλσαμο πάνω σε χαίνουσα πληγή. Σαν νανούρισμα σε πονεμένο.
Το νόημα, που αναφέρεται στην κυκλικότητα των πραγμάτων, προσφέρει παρηγοριά, παραμυθία και διδάσκει καρτερία.
Διαβάζοντας το κείμενο ακόμη πιο προσεκτικά, παρατήρησα ότι, σε κάθε στίχο, η σειρά της θετικής και της αρνητικής έννοιας εναλλάσσονται. Αν πάρουμε για παράδειγμα τους δύο τελευταίους στίχους, βλέπουμε τα εξής:
«καιρός του αγαπήσαι (θετική) και καιρός του μισήσαι (αρνητική»
«καιρός του πολέμου (αρνητική) και καιρός ειρήνης (θετική)»
Στο σύνολο των 14 στίχων οι θετικές έννοιες προτάσσονται στους έξι στίχους και οι αρνητικές προτάσσονται στους οκτώ. Πιστεύω ότι αυτή η εναλλαγή δεν είναι συμπτωματική αλλά εσκεμμένη. Όχι για να προσδώσει συγγραφικό ύφος στο κείμενο αλλά για να δηλώσει την πραγματικότητα. Να θυμίσει δηλαδή ότι στην ζωή η σειρά άφιξης των ευχάριστων και των δυσάρεστων γεγονότων εναλλάσσεται χωρίς να ακολουθεί ένα συγκεκριμένο μοντέλο. Αλλά και να διδάξει τον αναγνώστη πως «όταν συναντήσεις την συμφορά, μην απελπιστείς. Θα έλθει κάποτε ο καιρός που η κατάσταση θα αντιστραφεί». Αλλά και πως «αν σου συμβεί ένα πολύ ευχάριστο γεγονός να είσαι έγκαιρα προετοιμασμένος για την απώλειά του, που κάποτε θα έλθει, αφού τίποτε δεν κρατάει για πάντα…».
Ας έλθουμε τώρα στην οικονομική κρίση για την οποία είπαμε στη αρχή. Τα τελευταία χρόνια όλοι μας απολαμβάναμε την ψεύτικη, όπως αποδείχτηκε, ευημερία που μας παρείχαν τα δανεικά. Ζούσαμε μια πολυτέλεια που δεν ανταποκρινόταν στις πραγματικές οικονομικές δυνατότητές μας. Κάποιοι από εμάς αναρωτιόμασταν, από καιρό, από πού προέρχεται όλος αυτός ο πλούτος αφού η Ελλάδα σχεδόν τίποτε πλέον δεν παρήγαγε.
Τελικά, η φούσκα έσκασε. Τις συνέπειες τις πληρώνουμε όλοι και πρωτίστως οι άνεργοι. Αφού περάσαμε την περίοδο «του γελάν» μπήκαμε στην εποχή «του κλαίειν». Από το «αποκτήσαι» στο «απολέσαι».
Όμως, θα έλθει και πάλι ο καιρός που από το «πενθείν» θα πάμε στο «χορεύειν». Από το «καταστρέφειν» στο «οικοδομείν». Πόσο χρόνος θα περάσει μέχρι τότε, κανείς δεν γνωρίζει. Όμως θα έλθει. Είναι το μόνο βέβαιο. Το λέει και ο Εκκλησιαστής.