46. Φοβάμαι

Τα περισσότερα χρόνια μου τα πέρασα μέσα στον φόβο. Γεννήθηκα όταν ο πόλεμος και η Γερμανική κατοχή είχαν τελειώσει πριν λίγα χρόνια και ο εμφύλιος πόλεμος έληγε εκείνη την χρονιά.

Η γενιά μου δεν βίωσε αυτούς τους δύο πολέμους, από τους οποίους δεν ξέρω ποιος ήταν ο πιο καταστροφικός. Μεγάλωσε όμως στον απόηχό τους που κυριαρχούσε για πολλά ακόμη χρόνια. Ίσως μέχρι τώρα. (Ένας συμμαθητής, στο δημοτικό, μου έδειξε μαυρόασπρες φωτογραφίες νεκρών που μεταφέρονταν με καρότσια στο νεκροταφείο. Τις είχε τραβήξει ο πατέρας του, γιατρός, στην κατοχή. Η δασκάλα μάς ζήτησε να δηλώσουμε ποια παιδιά θέλανε, αν  γινόταν πόλεμος, να μας πάνε σε ένα μέρος όπου «ούτε τα κανόνια δεν θα ακούγονταν». Κάποιος φωστήρας στο Υπουργείο Παιδείας είχε αυτή την φαεινή ιδέα, αλλά έκτοτε δεν ξαναμίλησε ποτέ κανείς γι’ αυτό).

Το κλίμα φόβου επικρατούσε παντού. Κατ’ αρχήν, ο φόβος της εξουσίας, κυρίως μέσω του χωροφύλακα. (Στο λεωφορείο, ο φίλος μου  ψιθύρισε: «Αυτός εκεί είναι μπάτσος».  Στην στάση που κατεβήκαμε,  μας ακολούθησε ο τύπος και άστραψε, δημοσίως δυο σφαλιάρες στα παιδικά μάγουλα του φίλου μου λέγοντας «να, για να μάθεις να λες “μπάτσος”». Σαββατόβραδο, ενώ ετοιμαζόμασταν για ύπνο, η εξώπορτα σείστηκε από δυνατά χτυπήματα. Ανοίξαμε έντρομοι κι ένας αστυφύλακας μάς είπε αυστηρά ότι, επειδή το σπίτι μας ήταν γωνιακό, έπρεπε να έχουμε όλη την νύχτα αναμμένο το εξωτερικό φως της εξώπορτας! Ευρηματικός τρόπος δημοτικού φωτισμού).

Στις δημόσιες υπηρεσίες, ο πολίτης βρισκόταν στο έλεος του υπάλληλου. Στην αίτηση που  συμπλήρωνε όφειλε να δηλώσει δουλικά την υπέρτατη υποτέλειά του, υπογράφοντας «Ευπειθέστατος ο Αιτών», (το ευπειθείς δεν αρκούσε, έπεφτε λίγο…). Αυτό που για τον ξένο ήταν «εθνικότητα» (nationality), και «πολίτης» (citizen) για τον Έλληνα ήταν «υπηκοότητα», και «υπήκοος» προκειμένου να δηλώσει, και πάλι ταπεινά, υπακοή στο κράτος.    

Η σωματική τιμωρία στο σχολείο, με τον χάρακα του δασκάλου και τα χαστούκια των καθηγητών, ήταν σε ημερησία διάταξη. (Σε συνεστίαση παλιών συμμαθητών, πλησίασα την φιλόλογο της πρώτης γυμνασίου. «Στην δωδεκαετία των μαθητικών μου χρόνων έφαγα μόνο ένα χαστούκι. Φαντάζεστε ποιος μου το έχει δώσει;» την ρώτησα. Κατάλαβε. Σάστισε. Ψέλλισε κάποιες δικαιολογίες για τις συνθήκες εκείνης της εποχής. Η μικρή μου εκδίκηση ύστερα από σαράντα χρόνια).

Ο εξευτελισμός στη εφηβεία συμπληρωνόταν με το υποχρεωτικό, στρατιωτικό κούρεμα, χωρίς ίχνος χωρίστρας. Ο τακτικός έλεγχος του γυμνασιάρχη-μπαμπούλα σε έστελνε στον κουρέα. Στις αίθουσες διδασκαλίας, ο καθημερινός φόβος να «σηκωθείς για μάθημα», τα ξαφνικά, πρόχειρα διαγωνίσματα, οι εξετάσεις του πρώτου εξαμήνου (μέσα στις αποκριές) και του δεύτερου, (τον Ιούνιο), σε όλα τα μαθήματα, σε ολόκληρη την διδαχθείσα ύλη. Αγωνία για τα αποτελέσματα.   

Το ανώμαλο πολιτικό κλίμα στη δεκαετία του εξήντα συντηρούσε ένα γενικότερο φόβο. Κυπριακό, ανένδοτος, αποστασία, δολοφονία Λαμπράκη, απειλή Κρούτσεφ περί βομβαρδισμού της Ακρόπολης, διαφυγή Καραμανλή. Η χούντα ήλθε, σαν επιστέγασμα, στην τελευταία τάξη του λυκείου. Στη διεθνή κονίστρα, ο μόνιμος και πανταχού παρών φόβος για πυρηνικό όλεθρο, μια και ζούσαμε στην  «ισορροπία του τρόμου» ανάμεσα στις δύο μεγάλες δυνάμεις, η αγωνία κορυφώθηκε με την κρίση των πυραύλων της Κούβας, το 1962. 

Στο γυμνάσιο και λύκειο στην πιο τρυφερή ηλικία, αγόρια και κορίτσια χώρια. (Τα φροντιστήρια ξένων γλωσσών, όντας μεικτά, επιτέλεσαν μεγάλο κοινωνικό έργο). Επικοινωνία ανάμεσα στα δύο φύλλα υπό το κράτος του φόβου: φόβος να μην τους δει κανένα μάτι, φόβος για τα αφροδίσια, φόβος για την διατήρηση της παρθενίας, φόβος να μην το μάθει ο αδελφός. (Φίλος μού εξομολογήθηκε πρόσφατα ότι είχε σπάσει στο ξύλο την αδελφή του, μόνο και μόνο επειδή έμαθε ότι συνομιλούσε με νεαρό στον δρόμο. «Τέτοιος βλάκας ήμουν τότε», συμπλήρωσε). 

Φοιτητικά χρόνια μέσα στο φόβο της χούντας. Το πανεπιστήμιο αποστειρωμένο σαν θάλαμος χειρουργείου. Με καρδιοχτύπι ακούγαμε κρυφά Θεοδωράκη. («Νομίζω πως με παρακολουθούν. Λες να με άκουσε κανείς το βράδυ που ακούω Ντόιτσε Βέλλε;» με είχε ρωτήσει  ο φίλος μου, Νίκος Ο.»). Δολοφονία των Κένεντι και του Λούθερ Κινγκ.

Δύο χρόνια στρατιωτικής θητείας, μεσούσης τους χούντας. Εκεί γνώρισα τον ένα από τους δύο φονιάδες, που συνάντησα στη ζωή μου. Ήταν ο αξιωματικός που σκότωσε τον Ελή. (Μέχρι σήμερα, ο μόνιμος εφιάλτης που επανέρχεται κάθε τόσο στα όνειρά μου είναι ότι υπηρετώ, για πολλοστή φορά, την θητεία μου).  

Πολυτεχνείο, χούντα Ιωαννίδη, Τουρκική εισβολή στην Κύπρο, επιστράτευση, πρόθυρα πολέμου με Τουρκία. Η επάνοδος Καραμανλή άργησε να εξοβελίσει τον φόβο για νέα χούντα, αφού παρέμεναν τα «σταγονίδια».

Στα χρόνια που ακολούθησαν σταθεροποιήθηκε η δημοκρατία στην Ελλάδα, ελέω ΕΟΚ, και κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση. Έτσι εξέλιπαν δύο φόβοι: η τοπική πολιτική αβεβαιότητα και ο πυρηνικός πόλεμος ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις. Τους αντικατέστησαν επαξίως νέοι φόβοι. Επιδημίες (Aids, νόσος των πτηνών, των χοίρων, τρελές αγελάδες, γρίπη Η1Μ1), μόλυνση περιβάλλοντος (αλλαγή κλίματος, τρύπα όζοντος, απειλούμενη έλλειψη νερού), μεταλλαγμένα, επιδρομή Ιράκ στο Κουβέιτ, Ίμια, σεισμοί (Μενίδι), πυρκαγιές (Πάρνηθα, Ηλεία, πλείστες τοπικές), φόβος τσουνάμι στο Αιγαίο, τρομοκρατικές ενέργειες.  Η θρησκεία απαλύνει τον φόβο του θανάτου αλλά προσθέτει άλλους. (Τον θρησκευόμενο τον λέμε «θεοφοβούμενο»).

Ευτυχώς, δεν κατατρύχομαι από πρόσθετους προσωπικούς φόβους, (υψοφοβία, αγοραφοβία, αραχνοφοβία, κλειστοφοβία, αεροπλανοφοβία, κλπ).  

Το αίσθημα ελευθερίας μετά την μεταπολίτευση το πληρώσαμε με την μετεξέλιξη της Ελλάδας σε κράτος ρεμούλας, ασυδοσίας και εικονικής ευημερίας με δανεικά. Τώρα που το μπαλόνι έσκασε, τα ξεπληρώνουμε αναδρομικά, συσωρευτικά, σε σύντομο χρόνο και με βαριά επιτόκια. Έτσι γεννήθηκε ο τελευταίος (και χειρότερος) φόβος, που θα κρατήσει για  χρόνια: ο φόβος για πτώχευση, την τύχη των αποταμιεύσεων, των συντάξεων, της εργασίας, του μέλλοντος των παιδιών μας και της Ελλάδας.     

Άγνωστος γράφει με σπρέι στους τοίχους της Αθήνας: «ΥΠΟΦΕΡΩ…». Εγώ θα έγραφα «ΦΟΒΑΜΑΙ…».

Το ανθρώπινο είδος, από το λυκαυγές του, πορεύεται μέσα στον φόβο (φυσικών φαινομένων, που θεοποιούσε και εξευμένιζε με ανθρωποθυσίες,  σαρκοφάγων ζώων, θεομηνιών, λιμών, λοιμών, πολέμων, δικτατοριών, κλπ). Είναι καταπληκτικό ότι μεγαλουργεί παρά τον φόβο αυτό.

Χρόνια προσπαθούσα να καταλάβω το νόημα του Καζαντζάκειου  «Δεν ελπίζω τίποτα δεν φοβάμαι τίποτα, είμαι ελεύθερος». Τώρα ξέρω.

45. Καιομένη βάτος-βιβλίο

Γράφω ένα κείμενο. Οι σκέψεις, οι ιδέες μου ταξινομούνται και μπαίνουν στη σειρά. Κωδικοποιημένες με μαυρόασπρα σημαδάκια πάνω σε άσπρο χαρτί.

Η γραφή είναι το ηλεκτρονικό modem που κωδικοποιεί τις σκέψεις και τις κάνει σχεδιάκια. Η ανάγνωση τις από-κωδικοποιεί και να τις ξανακάνει σκέψεις. Αν λείψει ο κώδικας το κείμενο μένει άγνωστο, όπως ο Δίσκος της Φαιστού.

Διαβάζω ένα βιβλίο γραμμένο χθες, πέρσι ή πριν από χιλιάδες χρόνια. Οι πάλαι ποτέ καταγεγραμμένες σκέψεις του συγγραφέα αποκωδικοποιούνται και μπαίνουν στο μυαλό μου. Μοιάζουν με κατεψυγμένα ψάρια που αποψύχονται και ξαναγίνονται φρέσκα, έτοιμα για τηγάνι.

Δεν είναι καταπληκτικό; Διαβάζω Κικέρωνα και «συνομιλώ» μαζί του κι ας μας χωρίζουν αιώνες. Τρυπώνω στο μυαλό του και εντρυφώ στις σκέψεις του, σε όσες τουλάχιστον εκείνος έχει επιτρέψει, όταν έγραφε το κείμενό του.

Ο εγκέφαλος του Κικέρωνα, μέσω των γραπτών του, όσο βρισκόταν στη ζωή ήταν ανοιχτό σπουδαστήριο για τους αναγνώστες.

Μετά τον θάνατό του, τίποτε δεν άλλαξε. Οι αναγνώστες από όλο τον κόσμο, του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος θα συχνάζουν πάντοτε εκεί και θα απομυζούν τις σκέψεις του αφήνοντάς τες πάντα ανέπαφες. Απομυζούμενες και μη αναλωνόμενες. Καιομένη και μη κατακαιομένη βάτος.

44. Μαλλιά-φολίδες

Θαυμάζουμε τα ωραία ξανθά (ή μελαχρινά ή καστανά) μακριά (ή κοντά) γυναικεία (ή αντρικά) μαλλιά. Πράγματι στολίζουν ένα ωραίο κεφάλι.

Αν όμως, αντί για τρίχες, το ανθρώπινο είδος είχε λέπια ή φολίδες στο κεφάλι ή ήταν από την φύση του εντελώς φαλακρό, τα πρότυπα της ομορφιάς θα είχανε προσαρμοστεί σε εκείνη την κατάσταση.

Τότε, όπως σε εμάς ένα κεφάλι με λέπια φαίνεται τερατώδες, έτσι και ένα κεφάλι με τρίχες θα φαινόταν εξίσου τερατώδες σε εκείνους τους ανθρώπους. 

Ό,τι ισχύει όμως για τα μαλλιά θα μπορούσε να ισχύσει και για καθένα από τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου σώματος.

Επομένως τα κριτήρια του κάλλους δεν είναι αντικειμενικά αλλά προσαρμοζόμενα στις εκάστοτε συνθήκες.

43. Πορνό και λογοτεχνία

Η διαφορά ανάμεσα στην λογοτεχνία και την παραλογοτεχνία είναι παρόμοια με την διαφορά ανάμεσα στις ερωτικές και στις πορνό ταινίες.

Η παραλογοτεχνία και οι ταινίες πορνό βασίζονται αποκλειστικά στη δράση. Η λογοτεχνία και η ερωτική ταινία στην όλη ατμόσφαιρα, στην εμβάθυνση των σκέψεων  και των αισθημάτων των πρωταγωνιστών, στις ωραίες περιγραφές, στους δευτεραγωνιστές κλπ.

42. Ο ΖΥΓΟΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ

Ο ζυγός της ψυχής
(Assembling art)

Το παλιό κολλητήρι για καλάι, ζυγιασμένο πάνω στον κρίκο του βαριδιού της αρχαίας παλάντζας, δίνει ένα ευχάριστο αισθητικό αποτέλεσμα. Προσθέτοντας μια πεταλούδα, ανάλαφρη σαν την αθώα ψυχή (στην αρχαιότητα, έτσι ονόμαζαν την πεταλούδα) ο ζυγός παραμένει αταλάντευτος...

(Έργο μου από την την συλλογή "Εργαλεία"

41. Η ιδανική ηλικία τελευτής του βίου

Θα ήθελα να πεθάνω 85 χρονών, όντας ακόμη υγιής, πνευματικά και σωματικά. Μετά από αυτή την ηλικία αρχίζει η μεγάλη κατηφόρα. Βεβαίως υπάρχουν ακμαίοι γέροντες που την υπερβαίνουν (Μητσοτάκης, Κριαράς κλπ) αλλά αυτοί είναι η εξαίρεση.

Υ.Γ.: Αν στη ηλικία των 84 ετών αλλάξω γνώμη, μη με παρεξηγήσετε…

40. Η κοινωνική διάσταση του καφέ

 Ο καφές, αναμφισβήτητα, έχει ένα από τα πιο υπέροχα αρώματα του κόσμου. Πέραν όμως της γευστικής και οσφραντικής απόλαυσης, παίζει και ένα σημαντικό κοινωνικό ρόλο:

·        Ο «καφές της παρηγοριάς» μετά τις κηδείες.

·        Πρόσκληση «για καφέ» στο φλερτ.

·        «Κι αυτά για ένα καφέ» το αντίστοιχο του γαλλικού «πουρ πουάρ» («για να πιεις») σε προσφορά φιλοδωρήματος ή λαδώματος.

·        «Να σου πω το φλιτζάνι» στην καφεμαντεία.

·        Η συντροφικότητα και το ζεστό κλίμα που αναδύεται πίνοντας ένα καφέ με ένα φίλο ή με μια παρέα, που δεν μπορεί να αντικαταστεί από άλλα ποτά π.χ. τσάι.

·        Ο καφές «για να πάνε κάτω τα φαρμάκια» ως φάρμακο στην στενοχώρια. 

·        Ο καφές ως «ρουφιάνος» του τσιγάρου.

·        «Ούτε καφέ δεν πρόφτασα να πιω» σε ξαφνική αναχώρηση.

·        To κατεξοχήν κέρασμα επισκέπτη σε γραφεία και γενικά σε επαγγελματική επίσκεψη.

·        Το πρώτο δείγμα φιλοξενίας, σε σπίτια. Ιεραρχικά ακολουθεί: ποτό,  ούζο, κρασί, δείπνο, διανυκτέρευση, φιλοξενία πολλών ημερών.

Αλήθεια, πόσες ερωτικές ιστορίες άρχισαν με «ένα καφέ», πόσοι γάμοι έγιναν, πόσα παιδιά γεννήθηκαν ξεκινώντας από «ένα καφέ»;

39. Αμοιβαία έλξη αντίθετου φύλου

Ενδόμυχα και υποσυνείδητα, η πρώτη αντίδραση σε συνάντηση ανάμεσα σε οποιαδήποτε δύο άτομα αντίθετου φύλου είναι η νοητική διερεύνηση κατά πόσο θα μπορούσαν γίνουν ερωτικοί σύντροφοι. 

Μέσα από αυτή την αυτόματη και αστραπιαία διεργασία ο άλλος περνιέται μέσα από μια σειρά κριτηρίων: επίπεδο ομορφιάς ή ασχήμιας, ηλικία, διαθεσιμότητα, ανταπόκριση, ηθικοί ή κοινωνικοί φραγμοί, εχεμύθεια, διαθεσιμότητα χώρου και χρόνου, αναστολές, φόβοι κλπ.

Μετά από αυτά τα πρώτα κρίσιμα δευτερόλεπτα, ο ένας καταγράφεται στον νου του άλλου εντασσόμενος σε μια από τις κατηγορίες: «όχι», «ναι», «ίσως», «υπό συνθήκες» κλπ. Φυσικά, στην συντριπτική τους πλειοψηφία,  το αποτέλεσμα αυτής της διεργασίας είναι αρνητικό. Σχηματικά, μοιάζει με τα εκατομμύρια των σπερματοζωαρίων που πολιορκούν το ωάριο άλλα ένα μόνο είναι ο νικητής.

Η ρίζα αυτής της διεργασίας είναι η ισχυρή επιθυμία της ζωής να διαιωνίσει το είδος. Αποτέλεσμα είναι όλες οι ερωτικές συνευρέσεις,  από καταβολής κόσμου, με φυσική συνέπεια την ύπαρξη της ανθρωπότητας.

38. Το ρολόι του Χρόνου

Στο γραφείο της κυρίας Ασημίνας, της Διευθύντριας του δημοτικού σχολείου μου, κρεμόταν ένας μεγάλος χάρτης. Παρίστανε  το  έτος, σαν ένα κύκλο χωρισμένο στις εποχές και τους μήνες. Ο Ιανουάριος, θυμάμαι, βρισκόταν στην αρχή του άνω αριστερά τεταρτημόριου, που ήταν ο χειμώνας. Όλος  ο χάρτης ήταν διακοσμημένος με υπέροχες ζωγραφιές

Τόσο πολύ με είχε εντυπωσιάσει αυτή η εικόνα που χαράχτηκε ανεξίτηλα στο παιδικό μυαλό μου. Έκτοτε, η κάθε εποχή και ο κάθε μήνας με παρέπεμπαν στο αντίστοιχο σημείο του κύκλου-έτους. Στη φαντασία μου, κάρφωσα κι ένα περιστρεφόμενο δείκτη στο κέντρο του κύκλου και τον έκανα ρολόι, που σημάδευε το πέρασμα του χρόνου. Όμως, ο δείχτης αυτός, όταν ήμουν παιδί, γύριζε απελπιστικά αργά. Η μια πρωτοχρονιά από την άλλη απείχε έτη φωτός. Όσο περνούσαν τα χρόνια, η ταχύτητα αύξανε. Τώρα στριφογυρνά σαν τρελός. Πότε ήταν η περσινή πρωτοχρονιά; Μόλις χθες!

Τι συμβαίνει λοιπόν; Προφανώς γερνάω και ο υποκειμενικός μου χρόνος επιταχύνεται. Όμως, τι σημαίνει «γερνάω», αφού από την στιγμή που γεννιόμαστε, αρχίζουμε να γερνάμε; Μήπως το γεγονός ότι έχω περάσει το όριο ηλικίας που σημαδεύει την νεότητα; Όμως, ποιο είναι αυτό το όριο, ποιος το καθορίζει και με ποια κριτήρια; Ποτέ δεν έπαψα να αισθάνομαι νέος και το ενδιαφέρον μου για την ζωή παραμένει αμείωτο. Το μόνο που άλλαξε είναι πως έγινα πιο εκλεκτικός, μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους από το πιο ποσοτικό στο πιο ποιοτικό.   

Η πείρα μου λέει ότι κάθε ηλικία έχει τα δικά της πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.  Αν ρωτήσεις κάποιον πόσο χρονών θα ήθελε να ήταν αν μπορούσε να φέρει τον χρόνο πίσω, πιθανότατα θα σου απαντήσει «Είκοσι, αλλά με τα μυαλά που έχω τώρα». Αυτό σημαίνει ότι θέλει να συνδυάσει τα διαφορετικά πλεονεκτήματα δύο διαφορετικών ηλικιών.

Ας συνεχίσω, λοιπόν, να απολαμβάνω όσα μου προσφέρει η ηλικία μου, που είναι, πράγματι,  πολλά. Αρκεί πρώτον, να τα επισημαίνω, δεύτερον, να τα χαίρομαι και τρίτον, να μην τα αφήνω γι’ αργότερα, (που μπορεί να γίνει ποτέ).

ΥΓ. Είμαι ευτυχής, που το τέλος της χρονιάς μού επεφύλασσε μια ευχάριστη έκπληξη. Ενώ, για χρόνια, έψαχνα να βρω ένα χάρτη σαν εκείνο τον παλιό, στο γραφείο της Διευθύντριας, έμαθα τυχαία πως διασώζεται ένας, στο καφενείο του χωριού Λάστα, Αρκαδίας. Παραθέτω την φωτογραφία του, που βρήκα στο διαδίκτυο.  

37. Τα υποκοριστικά των Ελληνικών λέξεων

Ίσως είμαστε οι μοναδική χώρα στον κόσμο που κάνουμε τέτοια κατάχρηση «χαϊδέματος» των λέξεών μας. Τα παραδείγματα αφθονούν:  «Να πιούμε κανένα κρασάκι», «μια στιγμούλα», «να πάρουμε ένα ταξάκι», «γκαρσόν, φέρε και νεράκια», «να σε κεράσω ένα τσιγαράκι;», «χάρτινο το φεγγαράκι», «φεγγαράκι μου λαμπρό…», «να μου πάρεις και καλτσούλες» (η γνωστή ατάκα του Χατζηχρήστου ή του Λογοθετίδη, αν προτιμάτε, από την ταινία «Σάντα Τσικίτα»),  «να φάμε καμιά σαλατούλα», «να βάλω και ντοματούλα;», «άστα τα μαλλάκια σου ανακατωμένα», «για μια κιθαρίτσα», «να ακούσουμε και κανένα μπουζουκάκι» και άλλα πολλά.

Άντε να μεταφράσεις αυτές τις φράσεις στα Αγγλικά, για παράδειγμα, και να πρέπει να κολλάς συνεχώς ένα “little” στην αρχή ή ένα –let στο τέλος για να τις αποδόσεις πιστά.

Τελικά, εμείς οι Έλληνες είμαστε «χαδιάρηδες», τουλάχιστον λεκτικά!

36. ΤΟ ΣΚΑΚΙ ΤΟΥ ΠΟΣEΙΔΩΝΑ

Το σκάκι του Ποσειδώνα

Παίζω σκάκι από μικρός. Ανέκαθεν όμως ήθελα να φτιάξω την δική μου σκακιέρα.

Την ιδέα μου έδωσαν τα όστρακα.
Ξεχώρισα τα μικρόσωμα για στρατιώτες, ίδια αλλά μεγαλύτερα για Αξιωματικούς, φανταχτερά για Βασιλείς-Βασίλισσες, στρογγυλά για Πύργους και μακρόστενα για Ίππους.

Ο διαχωρισμός τους σε μαύρα-άσπρα έγνε με τα βότσαλα-βάσεις στο αντίστοιχο χρώμα.

Η βάση της σκακιέρας έπρεπε να είναι με ανάλογα υλικά. Σε κόντρα πλακέ θαλάσσης, κόλλησα τετράγωνα με άμμο λευκή Αιγίνης και μαύρη Σαντορίνης.

Την αφιέρωσα στον...Ποσειδώνα!

35. Οι άπειρες "πραγματικότητες"

Οδηγώ το αυτοκίνητο από το γραφείο στο σπίτι. Α εκδοχή: Φτάνω με ασφάλεια. Β εκδοχή: Μου συμβαίνει  κάτι στο δρόμο που αλλάζει την ζωή μου. Επομένως, στο χιλιοστό του δευτερολέπτου πριν την εκδοχή Β βρίσκομαι σε ένα σταυροδρόμι. Αριστερά οδηγεί στην εκδοχή Α και δεξιά στην εκδοχή Β.

Τελικά φτάνω στο σπίτι. Άρα συνέβη η εκδοχή Α. Πως όμως ξέρω πως δεν συνέβη και η εκδοχή Β; Ότι, δηλαδή σε κάποιον άλλο χωροχρόνο δεν συνεχίστηκε η ζωή μου σύμφωνα με την εκδοχή Β;

Κι αν είναι έτσι, γιατί σε κάθε χιλιοστό του δευτερολέπτου της ζωής  μου να μην βρίσκομαι σε ένα σταυροδρόμι σαν κι αυτό που ανάφερα προηγουμένως; Οπότε σε κάθε χιλιοστό του δευτερόλεπτου η ζωή μου να διχάζεται και να «γεννά» νέες εκδοχές;  

Κι αν είναι έτσι, γιατί να διχάζεται και να μην τριχάζεται, σε τρεις εκδοχές;

Και γιατί να είναι μόνο τρεις και όχι περισσότερες; Γιατί όχι άπειρες;

Απαραίτητη προϋπόθεση, ο κάθε εαυτός μου να γνωρίζει αποκλειστικά και μόνο τι συμβαίνει στον ίδιο και να έχει πλήρη άγνοια στο τι συμβαίνει στους υπόλοιπους που άφησε πίσω του, στις άλλες εκδοχές.

Είναι τόσο παράλογη αυτή η σκέψη; Μα, υπάρχουν θεωρίες που μιλάνε για άπειρα σύμπαντα και για πολλαπλούς εαυτούς μας σε άλλες διαστάσεις. Αυτό βέβαια δεν κάνει αυτή την σκέψη (που δεν είναι τίποτε άλλο από μια πνευματική άσκηση) λιγότερο ουτοπική. Αλλά με το δεδομένο ότι έχουμε γνώση μόνο για ένα κλάσμα του σύμπαντος πως μπορείς να ξέρεις με σιγουριά τι είναι ουτοπικό και τι όχι;

34. Παλιές ταινίες στην τηλεόραση

Άραγε, θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί ένας παλιός ηθοποιός του Ελληνικού κινηματογράφου, ότι θα ερχόταν μια μέρα που δύο διαφορετικά κανάλια της τηλεόρασης  θα πρόβαλλαν  ταυτόχρονα από μία ταινία του;

33. Βροχή σε τσίγκινη στέγη

Ευτύχησα να ακούσω την συναυλία της βροχής στη λαμαρίνα του πλυσταριού, στο πατρικό μου σπίτι κι, αργότερα, στην παλιά αποθήκη του εξοχικού μου.

Όλο το κτίσμα γινόταν ένα μουσικό όργανο, ένα ταμπούρλο, που είχε φύλλα λαμαρίνας αντί για τεντωμένο δέρμα. Κάθε σταλαγματιά έκανε τον δικό της ήχο, ανάλογα με το σημείο που έπεφτε, μολονότι δεν μπορούσες να τον απομονώσεις. Όπως δύσκολα εντοπίζεις την μελωδία του συγκεκριμένου βιολιού ανάμεσα στα όργανα της ορχήστρας. Κι ύστερα, ήταν η ποικιλία των ήχων που άλλαζε με τον ρυθμό της βροχής (γρήγορος ή αργός), με το βαθμιαίο δυνάμωμα-κρεσέντο, με το μέγεθος των σταγόνων και με την γωνία προσπτώσεως.

Στην συναυλία της φύσης, έμπαιναν κι άλλα όργανα: ο ήχος του ανέμου, το σφύριγμα στα ηλεκτρικά καλώδια, το θρόισμα των φύλλων, το αστροπελέκι που έμοιαζε με δυνατό χτύπημα στην γκραν κάσα. Κι όλα αυτά πλαισιωμένα με τα φωτορυθμικά των αστραπών και γαρνιρισμένα με την ευωδιά του βρεγμένου χώματος.  

Τώρα πια δεν βρίσκεις τσίγκινη στέγη, ούτε για δείγμα. Στη αρχή το ελενίτ και μετά τα συνθετικά κεραμίδια την εξαφάνισαν.

Ενώ κυκλοφορούν διάφορα cd με φυσικούς ήχους, (κελάηδισμα πουλιών, κελάρυσμα νερού, παφλασμός κυμάτων), τίποτε δεν βρήκα για βροχή σε τσίγκινη στέγη.  

Ίσως κάποτε, ένας ευφάνταστος μουσικοσυνθέτης να παρουσιάσει ένα κομμάτι για «βροχή σε λαμαρίνα» με συνοδεία και άλλων μουσικών οργάνων. Ιδανικό το τσέμπαλο, που το γνωστό αστείο θέλει τον ήχο του να μοιάζει με «χορό σκελετών πάνω σε τσίγκινη στέγη»… 

32. Ο ταξιτζής κι ο ποιητής

Εκεί, γύρω στο 1987, άνοιξη ήταν. Διέσχιζα την Ερμού, στο Σύνταγμα, όταν άκουσα δίπλα μου την αγριοφωνάρα ενός ταξιτζή. Έβριζε τον πελάτη, που μόλις είχε αποβιβάσει, επειδή εκείνος, έκλεισε πίσω του δυνατά την πόρτα. Ο πελάτης, μεσήλικας, μελαχρινός, φαλακρός με μακριά τα γύρω μαλλιά, κάτι του αποκρίθηκε νευριασμένα. Τον γνώρισα αμέσως από τις φωτογραφίες που τον είχα δει.

Πλησίασα τον ταξιτζή, σταματημένο στο φανάρι με το παράθυρο ανοιχτό. Το ραδιόφωνό του έπαιζε το τραγούδι του Μαρκόπουλου «…χρώματα κι αρώματα». Του είπα ήρεμα: «ο κύριος που έβρισες είναι ο Μιχάλης Κατσαρός, ο μεγάλος μας ποιητής. Στο τραγούδι που ακούς, αυτός έγραψε τους στίχους».

Με κοίταξε σαστισμένος. Πάτησε νευρικά το γκάζι κι έσπευσε να απομακρυνθεί, από ντροπή, όπως θέλω να πιστεύω, κι όχι για να πάρει την κοπέλα που του έκανε σινιάλο στην Φιλελλήνων.

31. ΤΡΕΙΣ ΜΑΓΟΙ ΜΕ ΤΑ ΔΩΡΑ

Η ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΓΩΝ
(ready made art)

Τα άδεια μπουκάλια νερού, εκτός από τον ανθρωπομορφισμό έχουν ευλυγισία ενώ το πώμα τους μοιάζει με κεφάλι.

Η ευλυγισία βέβαια είναι σχετική, αφού μόνο μια ελαφρά κάμψη μπορούν να κάνουν, χωρίς να παραμορφωθούν.
Την εκμεταλλεύτηκα για να δημιουργήσω μια σειρά έργων.
Ένα από αυτά είναι η Προσκήνηση των Μάγων.
Για μεγαλύτερη αληθοφάνεια, πρόσθεσα, για δώρα, τρία διακοσμητικά αντικείμενα. Βάση από πλεξιγκλάς για να ταιριάζει με το διαφανές πλαστικό των μπουκαλιών.  

30. Οι παιδικές πληγές

Πιτσιρικάδες παίζαμε στους δρόμους και στις αλάνες της γειτονιάς. Μια πολυτέλεια για τα σημερινά παιδιά. Εκεί, τα παιδικά παιχνίδια (ποδόσφαιρο, κυνηγητό, κρυφτό, ξυλίκι, πρωτελιά, μακριά γαϊδούρα, αμπάριζα, κουτσό, σχοινάκι, τα μήλα κλπ),  ήθελαν τρεχαλητό κι έντονη σωματική δραστηριότητα. Μοιραία, γλιστρούσαμε, σκοντάφταμε, πέφταμε και χτυπούσαμε.

Οι πληγές ήταν στην ημερήσια διάταξη. Οι πρώτες βοήθειες ήσαν  λίγο οινόπνευμα, οξυζενέ ή ιώδιο. Κάποιοι έβαζαν μαδημένη γόπα τσιγάρου αψηφώντας το μικρόβια που είχε. Βλέπεις, σύμφωνα με την λαϊκή πεποίθηση της εποχής, ο καπνός σταματά την αιμορραγία,. Μετά, μια γάζα με λευκοπλάστ. Ούτε «τραυμαπλάστ» ούτε ράμματα, ούτε αντιτετανικός ορός για ψύλλου πήδημα, ούτε αντιβιοτικά.

Αδιάψευστη μαρτυρία των παιδικών τραυμάτων οι ουλές που έχουν  ακόμη στα γόνατά τους οι σημερινοί μεσήλικες…

29. Οι προ-πρόγονοι

Αναρωτιέμαι τι θα συνέβαινε αν κάποιος μπορούσε να ανιχνεύσει τους προγόνους του. Να πάει πολλές γενιές πίσω, σε βάθος χρόνου. Νομίζω πως πολλές εκπλήξεις θα τον περίμεναν. Κάποιος ή κάποιοι από αυτούς τους προ-προγόνους μπορεί να προέρχονταν από μακρινή, ξένη χώρα. Το επάγγελμά τους να ήταν ευκαταφρόνητο, π.χ. δήμιος ή πόρνη. Η ηθική τους να ήταν μεμπτή, π.χ. φονιάς, κακούργος, αδελφοκτόνος, παιδεραστής, προδότης. Η φυλή τους να ήταν διαφορετική απ’ ότι είναι σήμερα ο ίδιος π.χ. κίτρινη, κόκκινη, μαύρη ή λευκή. Θα μπορούσε να συνέβαινε και το αντίθετο. Να εύρισκε ήρωες, ευυπόληπτους πολίτες, διαπρεπείς επιστήμονες, στρατηγούς, αρχιερείς. Το πιθανότερο, βέβαια, θα ήταν να εύρισκε και τους μεν και τους δε.

Θα ήθελα όμως να ήμουν από μια γωνιά να έβλεπα τα μούτρα κάποιου που κοκορεύεται για την ευγενική του καταγωγή όταν μάθαινε πως, ανάμεσα στους προγόνους του, ήταν, ας πούμε, ο λήσταρχος Νταβέλης ή ο Τζακ ο Αντεροβγάλτης…

28. Τα τέλη της ζωής ημών…ανεπαίσχυντα…

Τι σημαίνει άραγε, στην εποχή μας, το «ανεπαίσχυντα»;

Μια διάσταση είναι η οικονομική. Είναι αισχύνη να πένεται ο γέρων, να υποσιτίζεται, να κρυώνει, να μην παίρνει τα φάρμακά του επειδή δεν έχει να τα πληρώσει.  Να βρίσκεται στην φυλακή ή να αναγκάζεται να κάνει παράνομες πράξεις για βιοπορισμό. Να ζητιανεύει για να επιζήσει.

Ένας εύπορος όμως γιατί να έχει «επαίσχυντα τέλη»; Για πολλούς λόγους: Να  πεθάνει μόνος, στην εντατική ακριβού νοσοκομείου, περιστοιχιζόμενος από παγερά μηχανήματα, αντί συγγενείς. Να ξεσπάσει ένα ηθικό σκάνδαλο εναντίον του. Να αποκαλυφθεί ένα παλαιότερο ανόμημά του. Να ξαναμωραθεί και κάνει μη σοβαρά πράγματα, που δεν θα διεννοείτο να τα κάνει στον πρότερο βίο του. Να πάσχει από γεροντική άνοια ή αλτσχάιμερ, λέγοντας και κάνοντας πράγματα που προσβάλλουν την αξιοπρέπειά του.

Η ευχή της εκκλησίας «τα τέλη της ζωής ημών, ανώδυνα, ανεπαίσχυντα, ειρηνικά», που αποδεικνύεται διαχρονική, δένει με την συμβουλή του Σόλωνα «μηδένα προ του τέλους μακάριζε».  

27. Η ΖΩΙΤΣΑ ΚΑΝΕΙ ΣΧΟΙΝΑΚΙ

Η ΖΩΙΤΣΑ ΚΑΝΕΙ ΣΧΟΙΝΑΚΙ

Έψαξα λίγο περισσότερα στα καταστήματα που πωλούν κουζινικά για να πετύχω ένα τιρμπουσόν  σε χρώμα που να θυμίζει κοριτσίστικο φορεματάκι.
Μια πιθαμή σπάγκος για σχοινάκι κι αρχίζει η Ζωίτσα να χοροπηδά χαρούμενη, όπως όλα τα παιδιά της ηλικίας της...

26. Σπίτια διευθυντών πολεοδομίας

Λένε πως αν θες να δεις το ωραιότερο μέρος κάποιου τόπου, πήγαινε στο μοναστήρι που υπάρχει εκεί.

Εγώ λέω πως, αν θες να δεις το μεγαλύτερο και πολυτελέστερο σπίτι κάποιου τόπου, πήγαινε στο σπίτι του διευθυντή πολεοδομίας της περιοχής. Οι υπερβάσεις συντελεστών το έχουν κάνει το μεγαλύτερο και τα φακελάκια το πολυτελέστερο.

25. O συγγραφέας-θεός

Για  να γράψω ένα βιβλίο ξεκινώ από το τίποτε, συλλαμβάνω το θέμα, συγκεντρώνω σκόρπιο υλικό (σκέψεις, ιδέες, πληροφορίες, συσχετισμούς, κλπ), το ταξινομώ και γράφω το έργο.

Παραστατικά, μπορώ να περιγράψω αυτά τα στάδια σαν ένα τρίπτυχο: Μηδέν-Σούπα-Δημιουργία. Μια στιγμή! Αυτό μοιάζει καταπληκτικά με τα στάδια της δημιουργίας του κόσμου!

Σαν συγγραφέας έχω απόλυτη εξουσία πάνω στους ήρωές μου. Τους δημιουργώ από το μηδέν, τους δίνω την μορφή και τον χαρακτήρα που θέλω, ελέγχω κάθε πράξη τους, μόνον εγώ ξέρω τι θα τους συμβεί και τους σκοτώνω ανά πάσα στιγμή.
   
Να δύο λόγοι για τους οποίους ο συγγραφέας είναι ένας μικρός θεός.

24. Το μακρύ σχοινί της ζωής

Φαντάζομαι την ζωή της ανθρωπότητας, από την απαρχή της γέννησής της μέχρι τώρα, σαν ένα μακρύ σχοινί φτιαγμένο με πολλές ίνες.

Κάθε ίνα και ένας άνθρωπος.

Δυο ίνες ενώνονται και φτιάχνουν μια νέα ίνα.

Οι γονείς-ίνες κάποτε πεθαίνουν και κόβονται και συνεχίζουν το σχοινί οι νέες ίνες.

Κάποιες ίνες κόβονται χωρίς να δημιουργήσουν νέες ίνες είτε γιατί δεν θέλησαν είτε γιατί  δεν μπόρεσαν να τεκνο-ινο-ποιήσουν.

Το πάχος του σχοινιού αυξομειώνεται ανάλογα με τον εκάστοτε πληθυσμό της γης. Γενικά, βαίνει αυξανόμενο. 

Το σχοινί αενάως επεκτείνεται παρά το πεπερασμένο μήκος, μικρό ή μεγάλο της κάθε ίνας, επειδή όλες οι ίνες πλέκονται μεταξύ τους.

Έτσι, άλλωστε, συμβαίνει με τα πραγματικά σχοινιά.

Έτσι και με την γριά που γνέθει με την ρόκα προσθέτοντας διαρκώς νέες τούφες μαλλιού, που συμπλεκόμενες με τις προηγούμενες, επιμηκύνουν το νήμα.

Προφανώς το ανθρώπινο σχοινί ξεκίνησε με ελάχιστες πρώτες ίνες. Άραγε, με πόσες θα σταματήσει, οψέποτε συμβεί αυτό;

23. ΠΡΟΣΚΗΝΗΤΕΣ

Προσκηνητές
(ready-made art)

Όλα τα μπουκάλια έχουν ένα λανθάνοντα ή φανερό ανθρωπομορφισμό.
Σε αντίθεση με τα  γυάλινα, τα πλαστικά, του νερού, όντας πιο εύκαμπτα, μπορούν να κάνουν μια και μοναδική "κίνηση".
Αυτήν ακριβώς εκμεταλλεύτηκα και ιδού η ομάδα των προσκηνητών.
Ποιοι είναι, πού πάνε, τι προσκηνούν, αφήνεται στην φαντασία του θεατή....

22. Η χειρότερη φτώχια

Εκείνοι τους οποίους παρακολουθώ με ενδιαφέρον όταν μιλούν είναι ελάχιστοι. Ανάμεσά τους ο Χρήστος Γιανναράς, ο Γιάννης Μαρίνος, ο Νίκος Δήμου, ο  Δημήτρης Νανόπουλος, ο Στέφανος Μάνος, ο Γιώργος Γραμματικάκης, η Κική Δημουλά, ο Κώστας Γεωργουσόπουλος.

Φτωχύναμε. Κι αυτή η φτώχια είναι χειρότερη από την οικονομική…

21. Ο δεκαπεντασύλλαβος

      Μεγάλο μέρος της λαογραφικής μας παράδοσης, (δημοτικά τραγούδια, παροιμίες, μαντέματα, λαϊκές εκφράσεις, κλπ), εκφράζεται σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο, το μήκος του οποίου καλύπτει την διάρκεια της ανθρώπινης ανάσας.  Για παράδειγμα: 

• Τά-'μα-θες-Α-ρε-τού-σα-μου,-τα-θλι-βε-ρά-μα-ντά-τα          
• Ψη-λός-,ψη-λός-κα-λό-γη-ρος-και-κό-κα-λα-δεν-έ-χει         
• Αν-έ-χεις-τύ-χη-διά-βαι-νε-και-ρι-ζι-κό-πε-ρπά-τει

     Αυτό με ενέπνευσε να γράψω τον στίχο (φυσικά, σε δεκαπεντασύλλαβο):
    "Ο δεκαπεντασύλλαβος μοσχοβολάει Ελλάδα!" 

20. ΔΟΞΑ ΕΝ ΥΨΙΣΤΟΙΣ

Άγγελος

Τέσσερα όστρακα κι έτοιμος ο άγγελος με την σχεδόν φιλντισένια περιβολή του.
Τα διακοσμητικά λέπια  έχουν οπτικά παρόμοια υφή με τα όστρακα που συνθέτουν τον άγγελο ενώ το ανάλαφρο, λευκό και κυκλικό τους σχήμα είναι ιδανικό υλικό για σύννεφα. 

19. Η σχετικότητα του μακάβριου

Αυτό που είναι για σένα μακάβριο, για τον ιατροδικαστή και τον νεκροθάφτη είναι αφόρητη ανία...

18. Αυτοκολακεία Ελλήνων

Ο μεγαλύτερος κόλακας του Έλληνα είναι ο ψαράς. Όταν πάει να ψωνίσει αυτό που βλέπει στον πάγκο, αλλά εκείνος του λέει συνωμοτικά στο αυτί: «Φύγε, αυτό δεν είναι για σένα», που σημαίνει «αυτό είναι μπαγιάτικο, θα το πουλήσω στα κορόιδα που δεν είναι τακτικοί πελάτες μου. Σε σένα πουλάω πάντα φρέσκα, πού δεν έχω τώρα». 

Κι ο πελάτης φεύγει πετώντας στα ουράνια αφού έχει τέτοια ξεχωριστή μεταχείριση.

Δεν αρκείται όμως σ' αυτό. Θέλει και οι άλλοι να μάθουν την ξεχωριστεί εύνοια που απολάβει. Φουσκωμένος από υπερηφάνεια, διηγείται, με πρώτη ευκαιρία, στους φίλους του το περιστατικό που (αισθάνεται ότι) τον κάνει ξεχωριστό.

Ανθρώπινη ματαιοδοξία…

17. Υδάτινος άνθρωπος

Από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο ήταν πως το ανθρώπινο σώμα αποτελείται, σε μεγάλο ποσοστό, από νερό.

Αυτό με κάνει να το φανταστώ σαν ένα μπαλόνι (από εκείνα που παίρνουν διάφορα σχήματα) μόνο που αντί αέρα περιέχει νερό.

Μια ερωτική σκηνή μπορώ να την φανταστώ σαν δύο υδάτινους ασκούς, σμιλευμένους σε ωραίο σχήμα, με ελκυστικά χρώματα και υφή, που κάνουν έρωτα.

Κι ένα νεανικό σώμα μπορώ να το προβάλω στο μέλλον, στη φθορά και στην ανυπαρξία, αφυδατωμένο και εξατμισμένο.   

16. ΑΓΑΛΜΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

ΑΓΑΛΜΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
(Ready-made art)

Κι όμως, ο μύλος με τις διαφορετικές διατομές που έχει το τρυπητήρι δερμάτων μοιάζει με το ακτινωτό κεφάλι του πραγματικού αγάλματος (απομίμηση της κεφαλής του Απόλλωνος, μουσείο αρχαίας Κορίνθου) ενώ ο  αντικρινός βραχίονας παραπέμπει στο υψωμένο χέρι που κρατά την δάδα.  

Η φωτογραφία είναι επίτηδες τραβηγμένη από χαμηλά, για να θυμίζει, προοπτικά, το κολοσσιαίο άγαλμα της Νέας Υόρκης, φωτογραφημένο κι εκείνο, εξ ανάγκης, από το ύψος των επισκεπτών.  

15. Η πλύση εγκεφάλου

Στα τόσα χρόνια της ζωής μου έχω άθελα υποστεί, όπως όλοι μας, μια εκτεταμένη και συστηματική πλύση εγκεφάλου, σε ποικίλα ζητήματα.

Οι "πλύντες", εκούσιοι ή ακούσιοι  είναι πολλοί: Σχολείο, κοινωνία, εκκλησία, ΜΜΕ, οικογένεια, φίλοι έχουν συχνά μεταφέρει την δική τους πλύση εγκεφάλου που έχουν κι εκείνοι υποστεί. Ανάμεσα στους "πλύντες" βάζω και τον εαυτό μου. Γιατί κι αυτός έχει δημιουργήσει πεποιθήσεις  που οφείλονται σε εσφαλμένη ερμηνεία δεδομένων.

Καθήκον μου να εντοπίζω τις περιοχές του εγκεφάλου μου που έχουν υποστεί πλύση και να προσπαθήσω να τις εκκαθαρίζω.

Απαιτεί συνεχή και επίπονη εργασία, γιατί, συχνά, ο εντοπισμός τους είναι πιο δύσκολος από την εκκαθάριση.

Αυτό δείχνει πόσο καλή δουλειά έχουν κάνει οι «πλύντες» ή πόσο κακή δουλειά κάνω εγώ ή ο συνδυασμός των δύο.

14. Κατάχρηση «εγκιβωτισμού»

Κύριοι κριτικοί ποίησης! Όχι άλλο «εγκιβωτισμό», παρακαλώ! Νισάφι πια! Μπούχτισα…

13. Παιδιά κολλημένα στη γη

Όταν ήμασταν παιδιά, λόγω χαμηλού αναστήματος, σωματικής ευλυγισίας και φυσικής περιέργειας για το περιβάλλον, είχαμε στενότερη επαφή με το έδαφος.  Σ’ αυτό συνέτεινε και το γεγονός ότι τα παιχνίδια μας ήσαν κυρίως επίγεια και λιγότερο επιτραπέζια. Π.χ. σβούρες, βώλοι, γκαζές, καρύδια, χαρτάκια (φάτσα-άφατσα), φίτσος, καπάκια από μπύρα στο ρείθρο του πεζοδρομίου.

Κι ακόμη διερευνούσαμε την χλωρίδα των οικόπεδων και του χωμάτινου δρόμου: τσουκνίδες, χαμομήλια, βρωμόχορτο και λοιπά αγριόχορτα. Οι πειραματισμοί με ένα  πριονωτό στάχυ μου άφησαν ενθύμιο μια ουλή στο πάνω χείλος. Κάποιοι τολμηροί έβαζαν στο στόμα του χώμα να δουν τι γεύση έχει.

Όσο μεγαλώναμε στο μπόι τόσο λιγόστευε και η επαφή μας με την γη. Τώρα πια το μόνο μου μας ενώνει με αυτήν είναι οι σόλες των παπουτσιών μας. Έως ότου, ολοκληρώνοντας τον κύκλο, έλθει το πλήρωμα του χρόνου και μας σκεπάσει…

12. Ροχαλητό και θάνατος

Ποτέ δεν κατάφερα να ακούσω το ροχαλητό μου. Στο κλάσμα του δευτερολέπτου που ξυπνώ, σταματά αυτομάτως το ροχαλητό. Είναι σαν ένας διακόπτης με δύο θέσεις: ροχαλητό-ξύπνιος. Ή στην μία θέση θα βρίσκομαι ή στην άλλη.  Ποτέ και στις δυο ταυτόχρονα, έστω στιγμιαία, γιατί η μια αναιρεί την άλλη.

Το ίδιο συμβαίνει με τον θάνατο. Στο τελευταίο κλάσμα του δευτερόλεπτου που θα είμαι ζωντανός και στο επόμενο πεθαμένος. Διακόπτης: ζωντανός-πεθαμένος. Ποτέ και στα δύο ταυτόχρονα.

Εδώ επαληθεύεται η γνωστή ρήση του Επίκουρου: Δεν έχει νόημα να ανησυχώ  για τον θάνατο γιατί όσο είμαι ζωντανός δεν έχω πρόβλημα αφού είμαι ζωντανός, ενώ στο επόμενο κλάσμα του δευτερόλεπτου που θα είμαι πεθαμένος πάλι δεν έχω λόγο ανησυχίας αφού τότε δεν θα καταλαβαίνω τίποτε. Να που το ροχαλητό εικονογραφεί τον  Επίκουρο...

11. Στου βράχου την σχισμάδα

Βλέπω στη ρίζα της μάντρα του σπιτιού μου, μέσα από το τσιμέντο να βγαίνει ο λεπτός, σαν σπιρτόξυλο, κορμός ενός πεύκου. Πασχίζει να επιβιώσει, να μεγαλώσει, διεκδικώντας μια θέση στον ήλιο. 

Μου θυμίζει τον εαυτό μου, όταν ξεκίνησα να «γίνω κάτι» με πενιχρά υλικά εφόδια.

10. Αρχαίοι φιλόσοφοι και μελλοντικοί επιστήμονες

Θαυμάζουμε τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους για την προσπάθειά τους να ερμηνεύσουν τα διάφορα φυσικά φαινόμενα. Αλλού έπεσαν διάνα (Δημόκριτος και Επίκουρος για το άτομο) αλλού πλησίασαν κι αλλού λάθεψαν.

Τα λάθη τους τα βλέπουμε εμείς τώρα με συγκατάβαση. Με την ίδια συγκατάβαση θα βλέπουν οι μελλοντικοί επιστήμονες κάποιες από τις θεωρίες των σύγχρονών μας επιστημόνων, που θα αποδειχθούν το ίδιο λανθασμένες.

Με μια διαφορά: Οι αρχαίοι φιλόσοφοι δεν ήσαν επιστήμονες και χωρίς να διαθέτουν ούτε τα στοιχειώδη όργανα προσπαθούσαν να ερμηνεύσουν με μοναδικό εργαλείο το μυαλό τους.

Αντίθετα, οι σύγχρονοι επιστήμονες κουβαλούν ολόκληρη την ως τώρα  συσσωρεμένη γνώση όλων των επιστημών και διαθέτουν πληθώρα οργάνων.

Νέες ανακαλύψεις, νέες διαψεύσεις προηγούμενων θεωριών, νέα επιστημονικά προβλήματα. Έτσι θα προχωρά η επιστήμη, έτσι θα προχωρά η ανθρωπότητα.

9. Ο εθελοντισμός του συγγραφέα

Ο συγγραφέας δεν γράφει για πλουτίσει. Ούτε καν για να ζήσει από τα γραφτά του. Γράφει για να καλύψει δικές του προσωπικές ανάγκες έκφρασης και διεξόδου.

Γράφοντας όμως έχει κατά νουν τον αναγνώστη. Αυτόν θέλει να ικανοποιήσει, δίνοντάς του πληροφόρηση ή ψυχαγωγία.

Η προσπάθεια που καταβάλλει και ο χρόνος που ξοδεύει για να γράψει είναι δυσανάλογα μεγάλος σε σύγκριση με οποιαδήποτε υλικό κέρδος. Το κάνει όμως γιατί παίρνει την ύψιστη ηθική ανταμοιβή, που είναι η προσφορά στο κοινωνικό σύνολο.  Δηλαδή, ο εθελοντισμός.

8. Αστεία ονόματα

Για κάποιον ανεξήγητο λόγο, κάποια ονόματα, και μάλιστα αρχαία Ελληνικά, θεωρούνται λιγάκι αστεία. Εκτός από τον βιβλικό Ανανία, στο οποίο αυτή η παρήχηση του νι μπορεί να εκληφθεί ως ελαφρώς αστεία, στις Ελληνικές κωμωδίες το «Αγησίλαος» χρησιμοποιείται με τέτοια χροιά. Και το δικό μου όνομα, Αριστείδης, εμπίπτει σε αυτόν τον κανόνα. Το έχω συναντήσει σε αρκετές κωμωδίες («Ο Αριστείδης κα ιτα κορίτσια του» κλπ).

Η αστειότητα δεν προκύπτει από το αρχαϊκό του ονόματος, αφού άλλα αρχαία ονόματα, Αριστοτέλης, Αλκιβιάδης, όχι μόνο δεν θεωρούνται αστεία αλλά περιβάλλονται με αίγλη.

7. Rosebud και Καραγκιόζης

O Πολίτης Κέιν με το Rosebud κι εγώ με τον Καραγκιόζη…

(Δερμάτινη φιγούρα του Τάσου Κούζαρου, από την συλλογή μου)

6. Το χαρίεν των Ελληνικών λέξεων

Διαπιστώνεις το "χαρίεν" και την κομψότητα των Ελληνικών λέξεων συγκρίνοντάς τες π.χ. με τις Τουρκικές: πύραυνον (μαγκάλι), μίσχος (κοτσάνι), ασκός (τουλούμι), διαλαλητής (ντελάλης) κλπ.

Ο Ελύτης έγραψε στο "Εν λευκώ" ότι συνέθεσε ολόκληρο ποίημα αρχίζοντας από ένα στίχο που εμπνεύστηκε και τον "έντυσε" με τους υπόλοιπους για να έχει ένα ολοκληρωμένο αποτέλεσμα. Το ίδιο έκανε, αρχίζοντας από μία λέξη, που του άρεσε και  πρόσθετε κι άλλες για να την εντάξει σε στίχο. 

Με τόσο υπέροχες, σε ήχο, Ελληνικές λέξεις, αυτό δεν φαίνεται περίεργο.

5. Η χαρά του εφιάλτη

Η χαρά που αισθάνεσαι όταν ξυπνάς από ένα εφιάλτη και λες «ουφ, όνειρο ήταν!».

Και η απογοήτευση που νιώθεις όταν σου συμβαίνει κάτι πολύ δυσάρεστο και λες «δυστυχώς, δεν είναι όνειρο...»